Odrodzona po 123-letniej niewoli Polska nie miała określonych granic. Powrót do stanu z 1772 r. był niemożliwy zarówno ze względu na relacje z sąsiadami, jak i na procesy narodotwórcze, które ogarnęły Europę środkowo-wschodnią w XIX w. Droga do wytyczenia granic Polski była długa, żmudna i krwawa i prowadziła przez zabiegi dyplomatyczne, powstania zbrojne i plebiscyty. Najpierw wyzwoliły się ziemie zaboru austriackiego i tereny zaboru rosyjskiego okupowane przez Austro-Węgry. Dotyczyło to również Śląska Cieszyńskiego, który wprawdzie nie należał do I Rzeczypospolitej w 1772 r., ale większość jego mieszkańców stanowili Polacy. Wyzwalanie tych ziem rozpoczęło się w drugiej połowie października 1918 r.

1 listopada wybuchły walki z Ukraińcami o wschodnią Galicję. Wojna z Zachodnioukraińską Republiką Ludową trwała do lata 1919 r. i zakończyła się zwycięstwem Polski. Wojska ukraińskie zostały wyparte poza linię rzeki Zbrucz (dawną granicę Austro-Węgier z Rosją) – postulowaną linię rozgraniczenia między Polską a Ukrainą. W pierwszej połowie listopada 1918 r. uwolniły się ziemie byłego Królestwa Kongresowego okupowane przez Niemców, ze stolicą kraju – Warszawą. Dzięki porozumieniu Józefa Piłsudskiego z niemiecką Radą Żołnierską odbyło się to w sposób bezkrwawy. Niemcy pozostali jednak (w myśl warunków rozejmu w Compiègne) na wschodnich terenach dawnej Rzeczypospolitej, a ich ewakuacja do Rzeszy przebiegała stosunkowo powoli i etapami. Na miejsce ustępujących Niemców wchodzili bolszewicy, którzy zaprowadzali własny porządek polityczny i społeczny.

Ustalenie granicy z Niemcami było trudnym problemem. Niemcy, pokonani na zachodzie, starali się ponieść jak najmniejsze straty terytorialne na wschodzie i zachować jak najwięcej ze zdobyczy pruskich z poprzednich wieków. W grudniu 1918 r. wybuchło powstanie polskie w Poznaniu, które rozszerzyło się następnie na całą Wielkopolskę i doprowadziło do wyzwolenia tej części Polski. Zarówno Józef Piłsudski jak i politycy Komitetu Narodowego Polskiego w Paryżu liczyli na wsparcie ze strony mocarstw zachodnich.

Na Kongresie w Paryżu w 1919 r. podjęto decyzję o przyłączeniu do Polski Wielkopolski i Pomorza Gdańskiego z wąskim dostępem do Bałtyku. Na Górnym Śląsku oraz na Warmii i Mazurach miał zostać przeprowadzony plebiscyt wśród ludności w sprawie przynależności tych ziem do Polski lub Niemiec. Gdańsk miał stać się wolnym miastem.

Przed plebiscytem na Górnym Śląsku relacje między Polakami a Niemcami stały się bardzo napięte, czego rezultatem były dwa powstania ludności polskiej (w 1919 i 1920 r.) wywołane niemieckimi szykanami. Plebiscyt na Górnym Śląsku nie wypadł po myśli Polaków. W wyniku trzeciego powstania (1921 r.) nastąpił korzystniejszy dla Polski podział spornego terytorium. Plebiscyt na Warmii i Mazurach przeprowadzony w momencie klęsk Wojska Polskiego na froncie bolszewickim zakończył się porażką. Do Polski przyłączono tylko skrawki spornych ziem. Granica z Rosją bolszewicką została wytyczona w wyniku wojny w latach 1919-1920. Polska obroniła niepodległość i odsunęła niebezpieczeństwo bolszewickie dość daleko na wschód, nie powróciwszy wszakże do granic przedrozbiorowych. Przebieg granicy z Rosją bolszewicką wyznaczył traktat ryski podpisany w 1921 r.

Z Litwą zaistniał spór terytorialny o Wileńszczyznę, gdzie większość ludności stanowili Polacy. Lecz dla Litwinów Wilno było historyczną stolicą, Wileńszczyznę uważali za integralną część swojego państwa. W wyniku akcji zbrojnej (pozorowanej jako bunt) gen. Lucjan Żeligowski, działając na polecenie Józefa Piłsudskiego, opanował w październiku 1920 r. sporne terytorium i proklamował w Wilnie Litwę Środkową (w 1922 r. włączoną do Polski). Spowodowało to długotrwały i ostry konflikt z Litwą. Władze litewskie przez długie lata traktowały granicę z państwem polskim tylko jako linię demarkacyjną.

Z Czechosłowacją konflikt graniczny dotyczył przede wszystkim Śląska Cieszyńskiego, który historycznie należał do krajów korony czeskiej (wcześniej jednak było to księstwo Piastów –polskich książąt), ale zamieszkany był w większości przez ludność polską. W styczniu 1919 r. Czesi zbrojnie zagarnęli dużą część spornego obszaru. Planowany plebiscyt sprawie przynależności państwowej tych ziem nie odbył się. Zgodnie z decyzją mocarstw zachodnich w 1920 r. ziemie Śląska Cieszyńskiego położone na zachód od rzeki Olzy zostały przyłączone do Czechosłowacji, bez uwzględnienia kryterium etnograficznego.

Wytyczanie kształtu terytorialnego odrodzonej Polski trwało kilka lat i angażowało znaczne siły ludzkie i materialne. Wysoką ceną, jaką przyszło za to zapłacić, były konflikty z sąsiadami, co utrudniało normalne współżycie państw i narodów. Jedynie z Łotwą i Rumunią Rzeczpospolita nie miała istotnych problemów granicznych.

Kamień graniczny (tzw. wersalski) na granicy polsko - niemieckiej, ze zbiorów Muzeum Polskich Formacji Granicznych

Mapa Rzeczypospolitej Polskiej w czerwcu 1919 roku, ze zbiorów MJP

Słup na granicy polsko - litewskiej w latach `20 ze zbiorów Muzeum Polskich Formacji Granicznych

Oznakowanie granicy polsko - radzieckiej z lat `20, zbiorów Muzeum Polskich Formacji Granicznych